TYT Sosyal Bilgisi Deneme – 6

Soru kökünde verilen Ön Asya'da yapılan kazı MÖ 4000'i göstermektedir. Orta Asya'da yapılan kazı ise MÖ 5000'i göstermektedir. Milat başlangıcı olan "0" dan "MÖ"ki tarihlerde rakamın büyüklüğü daha eskiyi göstermektedir. Dolayısıyla Orta Asya'da yapılan kazıda çıkan eserlerin daha eskiye ait olması ve Ön Asya'dakilerin bunlara benzemesi Orta Asya uygarlığının Ön Asya uygarlığını etkilediğini gösterir. Cevap C

Lidyalılar (MÖ 687 MÖ 546) yılları arasında Gediz ve Büyük Menderes vadilerinde kurulmuş bir medeniyettir. Lidya'da yönetim feodal bir yapıya sahiptir. Kral'm yanında tüccar ve toprak sahiplerinden oluşan seçkin bir zümre yönetimde bulunmaktadır. Kara ticaretine önem vermişlerdir. Bu nedenle Sardes'ten başlayarak Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar ulaşan Kral Yolu'nu yapmışlardır. Bu durum Doğu ile Batı kültürleri arasında etkileşime neden olmuştur. Cevap B

Gazne hükümdarı Sultan Mahmut, Şii Büveyhoğulları üzerine sefer düzenleyerek Abbasi halifesini Şii tehlikesine karşı korumuştur. Kuzey Hindistan'daki "Raca" denilen küçük feodal beylikleri ortadan kaldırarak siyasi egemenlik kurmuş ve İslamiyet'in yayılmasını sağlamıştır. Gaznelilerin kısa sürede yıkılmalarının nedenlerinden birisi Gazneliler Devletinin halkının çoğunluğunun Afgan,Hint, Fars ve çeşitli Türk boylarından oluşması ve etnik yapının karışıklığıdır. Hindistan'ın alınmasıyla etnik unsur daha da çeşitlenmiştir. Cevap B

Rönesans XV yüzyılda önce İtalya'da başlayıp Avrupa'ya yayılan edebiyat, sanat, bilim ve düşünce alanındaki yenileşme ve gelişmelerdir. Rönesansın ortaya çıkmasının bir çok nedeni vardır. Bunlardan birisi de İstanbul'un fethi üzerine burada yaşamak istemeyen Bizanslı bilginlerin Roma'ya göçmesidir. Bunlar eski Latince ve Grekçe'yi bildikleri için İlk Çağ filozoflarının eserlerini kullanılan Latince'ye tercüme etmişlerdir. İlk Çağ Yunan filozoflarının özgür düşünceyi savunmaları düşünsel değişime neden olmuştur. Bu durum Bizanslı bilginlerin çalışmalar yaptığını, kültürel etkileşimi sağladığını ve Bizans'ta kültürel hayatın canlı olduğunu gösterir. Bilim adamları ve sanatçılar devlet kontrolünde olursa özgür düşünemez ve özgün yapıtlar ortaya koyamazlar. Cevap D

XV. ve XVI. yüzyıllar Avrupa'da birçok değişimin yaşandığı yüzyıllardır. Barutun ve topun etkisinin anlaşılması derebeylik yönetimlerini ortadan kaldırmış ve mutlak krallar güç kazanmıştır. Bu durum siyasal değişimi ortaya çıkarmıştır. İspanya'da 1490'lı yıllarda Argon ve Kastilya Krallığı birleşmiş ve İber Yarımadası'nda siyasi birliği sağlamıştır. Yüzyıl Savaşlarında ekonomik kayba uğrayan İngiltere'nin kıta Avrupası'ndaki eski gücünü sarsmıştır. İstanbul'un fethiyle feodal sistem Almanya hariç kıta Avrupa'sında güç kaybetmiştir. Cevap D

31 Mart olayı (13 Nisan 1909) Avcı Taburlarından bir grubun meşrutiyet yönetimine karşı oldukları için Mebusan Meclisi'ni dağıtmak istemesiyle başlamıştır.Rus ve İngiliz elçileri isyancıları kışkırtmıştır. Çünkü II. Abdülhamit yönetiminden memnun değildiler. II. Abdülhamit, Almanya'ya yakın politika izliyordu. Bu olay sırasında İttihat ve Terakki Fırkası'nın bazı taraftarlarının öldürülmesinin nedeni meşrutiyeti İttihatçıların ilân etmesiyle ilgilidir. Bu isyan Osmanlı tarihinde rejime yönelik ilk isyandır. İsyanı başlatanlar İttihat ve Terakki yönetiminden memnun değildirler. İsyan sırasında ve bastırılmasında zor kullanılmış kan akmıştır.Bu isyan azınlık isyanı değildir. Cevap C

I. Dünya Savaşı'nın sonuçlarından birisi imparatorlukların yıkılması ve yerine yeni devletlerin kurulmasıdır. Osmanlı Devleti yıkılmış, Türkiye Cumhuriyet'i kurulmuştur. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yıkılmış, Avusturya ve Macaristan devletleri kurulmuştur. Ayrıca Polonya, Çekoslavakya, Yugoslavya ve Letonya gibi devletler kurulmuştur.Yapılan antlaşmalarda etnik yapı göz önüne alınmadığı için azınlık sorunları ortaya çıkmıştır. İtalya'da Faşizm, Almanya'da Nazizim, Rusya'da Komünizm gibi baskıcı rejimler ortaya çıkmıştır. Özellikle yeni devletlerin kurulması ve azınlıkların ve sorunlarının ortaya çıkması sınır değişikliğini gösterir. Cevap D

Yeni Türk Devleti bir yandan savaşırken diğer yandan da ülkenin kalkınmasına çalışmıştır. İzmir İktisat Kongresi ve yayınlanan Misakıiktisadi ile yabancı işletmeler devletleştirilmiştir. İç kaynaklara dayalı üretim teşvik edilmiştir. Bu uygulama Ulusçulukla ilgilidir. Kongreye her kesimden halkın katılımının sağlanması Halkçılıkla ilgilidir. Planlı ekonomiye geçilmesi ise Devletçilikle ilgilidir. Cevap A

Devletleri oluşturan milli güç unsurlarından birisi de ekonomik güçtür. Ekonomisi zayıf olan ulusların askeri ve siyasi gücü göreceli olur.Bu nedenle Mustafa Kemal, İzmir iktisat Kongresi'nde Mi- sakıiktisadi'yi yayınlatarak devletin milli ve bağımsız bir ekonomiye sahip olmasını istemiştir. Cevap B

Osmanlı Devleti'nde seri ve örfi hukuk uygulanıyordu. Ayrıca azınlık hukuku ve konsolosluk hukuku (mahkemeleri)vardı.Yeni kurulan Türk Devleti Anayasadan 1928'de "Devletin dini İslam'dır." maddesini çıkardı. 1924 Halifeliğin kaldırılmasıyla Laikliğin önündeki en büyük engel kaldırılmıştı.Laik Devlet; her dine, mezhebe eşit mesafede olan devlettir. Aynı zamanda Laiklik olmadan Batılılaşma olamazdı. Çünkü dini kuralların egemen olduğu devlet Batı uygarlığına pek sıcak bakamazdı. Milletin hakimiyetinin olduğu yerde din ve devlet işlerinin bir olması da düşünülemezdi. Din vahyin kurallarını kabul ederken, akıl bilimin kurallarını kabul ediyordu. Laiklikle toplum kaynaşmış, devlet çağdaşlaşmış ve bir hukuk sistemi geliştirilmiştir. Cevap E

Mustafa Kemal Paşa eğitimin milli olmasını istiyordu. Osmanlı Devleti Döneminde her kesimin farklı okulları vardı. Ayrıca eğitimde bütünlük yoktu. Halifeliğin kaldırıldığı aynı gün 3 Mart 1924'te Tevhiditedrisat Kanunu'da çıkartılarak eğitim ve öğretim birleştirildi. Daha sonra Maarif Teşkilatı kurularak eğitim ve öğretim tek elden yürütülmeye çalışıldı. Cevap D

Mustafa Kemal Paşa, Lozan Görüşmelerine giden heyetten milli bağımsızlığı zedeleyecek ve toprak talebine neden olacak Ermeni Devleti ve kapitülasyonların devamı ile ilgili kesinlikle taviz verilmemesini istemiştir. Bunun da nedeni siyasi ve ekonomik bağımsızlığın sağlanmak istenmesidir. Kapitülasyonlar Osmanlı Devleti'nin ekonomik bağımsızlığını yok etmişti. Bu durum siyasi bağımsızlığı da etkilemiş özgürce karar alma yetkisini engellemiştir. Cevap A

Halkçılık ilkesi devletin halkın mutluluk ve refahını sağlamasıdır. Bireyler arasında din, dil, ırk ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin herkese eşit davranılmasıdır. Herkesin kanun önünde eşit olmasıdır. Cumhuriyetçilik daha çok egemenlikle ilgilidir. Laiklik din, devlet ilişkileri ve vicdan özgürlüğü ile ilgilidir. Cevap A

I. Dünya Savaşı'nda silah teknolojisinin gelişmesiyle ağır silahların yoğun bir şekilde kullanılması, özellikle uçakların cephe gerisini bombalayarak ekonomik çıkarları çökertmek istemesi, şehirlerin bombalanması ve NBC silahlarının kullanılmasıyla sivil halkın etkilenmesi Sivil Savunma Teşkilatı'nın kurulmasına neden olmuştur. Cevap C

Verilen paragrafta coğrafyanın bölümlerine hiç değinilmemiştir. Cevap A

Haritadaki bilgilere dayanarak akarsuların batıdan doğuya doğru değil, doğudan batıya doğru aktığına ulaşılabilir. Akarsular yüksekten alçağa doğru ve çevresindeki en alçak yere doğru akar. Cevap A

Tanıtılan bölgede gölge boyunun hiç sıfır olmaması dönenceler dışında olduğunu, 21 Haziran'dan sonra gündüzlerin kısalmaya başlaması Kuzey Yarım Küre'de olduğunu, saatin Başlangıç Meridyeni'ne göre geri olması Batı Yarım Küre'de olduğunu gösterir. Cevap C

Ekvatoral iklimde laterit (1) türü yıkanmış topraklar görülür. Maki bitki örtüsü Akdeniz (2) ikliminde görülür. Akdeniz ikliminde cephe (5) yağışları en fazla görülen yağışlardır. Sert karasal iklimde podzol (3) türü topraklara rastlanır. Tundra ikliminde (4) yosunlar, likenler vardır. Cevap E

Maksimum nem miktarı ile havada mevcut olan su buharı miktarı arasındaki oransal fark azaldıkça havadaki bağıl nem oranı artar. 22°C deki oransal fark %10 dur. Cevap D

Asya ve Avrupa'nın kuzeyi tabakaların yerine oturduğu,depremlerin az görülebileceği alanlardandır. Cevap C

Tombolunun oluşabilmesi için kıyının sığ, gelgit genliğinin az olması gerekir. Cevap B

Irmak adası, akarsu yatağının genişlediği, eğimin azaldığı, menderes oluşturan akarsularda daha yaygındır. Türkiye'de menderes oluşturan akarsular daha çok Ege Bölgesi'nde görülür. Cevap A

Dağlık ve engebeli arazide ulaşım zordur. Dağlık, engebeli, tarım arazilerinin küçük parçalı olduğu yerlerde dağınık yerleşme görülür. Kırsal yörelerdeki konutlarda, yakın çevreden kolayca temin edilebilen doğal yapı malzemeleri kullanıldığı için bu yörede ahşap konutlar görülür. Bahçe tarımı ve ormancılık geçim kaynaklarındandır. Anlatımda yeraltı kaynaklarına hiç değinilmemiştir. Cevap D

Yatırımcı yerini, ham maddenin yakını olarak belirlediğine göre, Karadeniz iklim bölgesinde orman ürünleri, fındık,çay; Akdeniz iklim bölgesinde kış ılıklığı isteyen ürünlere yönelik zeytinyağı, seracılık; karasal iklimde ise tahıl ve küçükbaş hayvancılık alanında yatırım yaparsa en isabetli tercihte bulunmuş olur. Cevap B

III. kişi tarlaların miras yoluyla bölündüğü, geçim sıkıntısının yaşandığı bir kırsal ortamdan göç etmiştir. Cevap B

Atmosferik olayların (şimşek, yağmur gibi) yarattığı ses ve ışık kirliliğinin oluşum nedeni doğal olaylardır. Diğerleri ise insan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan kirlilik türleridir. Cevap C

ABD özellikle Avrupa ülkeleriyle olan bağlantısında deniz yolu veya hava yolunu tercih etmek zorundadır. Ülkenin coğrafi konumu, ulaşım sistemlerindeki alternatif çeşitliliğini azaltmıştır. Ülkenin sosyoekonomik düzeyi de yüksektir. Bu özelliklerden dolayı ABD'de başka ülkelere olan yolculuklarda hava yolu daha çok kullanılmaktadır. Cevap D

Türkiye'nin dağlık ve yükseltisi fazla olan bir ülke olması olumsuz bir konum özelliğidir. Ancak dağların ve yükseltinin olumsuz etkilerinin yanında kış turizmine ve su gücü potansiyeline olumlu etkileri vardır. Cevap D

Parçada felsefe bir tür doğruyu arama etkinliği olarak tanımlanmıştır. Bu etkinlikte felsefe ya da felsefeci ne her şeyi bilen, tam, yetkin bir varlık ne de şüphenin kuyusunda gittikçe daha derinlere düşen bir varlıktır. Felsefe iki ucun arasında olmayı gerektirir. Yani bir şeyler bilir ama bilmediklerinin olduğunu da ya da bildiklerinin yanlış olabileceğini de bilir. Cevap D

Parçada felsefenin sadece sorgulananı tek taraflı düşünme değil aynı zamanda sorgulama sonucunu da sorgulamayı yani düşünme sonucu oluşan düşünmeyi de içeren bir üst tavrın felsefi tavır olduğu belirtilmiştir. Cevap C

Parçada evrensel aklın insan aklının ürünleri olan din, sanat ve felsefe ile kendini göstererek kendi bilincine ulaştığı vurgulanmıştır. Cevap C

Parçada tanışıklık yolu ile elde edilen bilgi ile şeyler hakkındaki bilginin ayrımından söz edilmiştir. Cevap B

Parçada doğrulanabilirlik ilkesi ve tümevarım yöntemi ele alınmıştır. Son cümlede de belirtildiği gibi Popper (doğrulanabilirliği çürütebilmek için) 'Tümevarım evrensel bilgiyi verecek yapıya sahip değildir." düşüncesiyle tümevarımı eleştirmektedir. Cevap B

Maddeyi temel alan anlayışa materyalizm, düşünceyi temel alan anlayışa ise idealizm adı verilir. Cevap C

Faydacı ahlak anlayışının kurucusu kabul edilen Bentham ve Mili, "Mümkün olduğu kadar çok sayıda insanın mutluluğu için eyle!" ilkesini ahlak görüşünün temeline koymuştur. Buradan yalnızca tek bir insanın yararı değil herkes için yararlı olanın temel kabul edilmesi gerektiği sonucuna varılır. Cevap C

Kant, ortak estetik yargıların varlığını kabul eden düşünürlerin başında gelir. Burada da Kant'ın bu düşüncesi açıklanmaktadır. Cevap A

Paragrafta ideal düzenin olabileceği düşüncesindeki bazı düşünürlerin bunun ölçütü olarak özgürlüğe öncelik verdikleri; fakat bunun varlıklı ve yoksul kümeler arasındaki bölünmeyi doğurduğunu gören başka düşünürlerin ise özgürlük yerine eşitliği temel alan yaklaşımı ortaya çıkardıkları belirtilmektedir. Buradan "İdeal düzene ulaşmak için eşitlik temel ilke olarak alınmalıdır sonucuna ulaşılır. Cevap C