Öğretici Metinlerden Deneme Türü ile İlgili 2 Mini Online Test

Bir yazarın özgürce seçtiği herhangi bir konu üzerinde kesin yargılara varmadan, kişisel düşüncelerini serbestçe anlattığı yazılardır. Kendisinden önce benzeri yazılar yazılmış olmakla birlikte 16. yüzyılda bu kavramı, ilk kez kullanan Fransız yazarı Montaigne’dir. Bu parçada aşağıdaki öğretici metin türlerinden hangisiyle ilgili bilgi verilmiştir?

Minik bir göçmen kuşun çığlığında yakaladım sabahı. Ne gece ne sabahtı zaman. Sonsuzluğun gri örtüsünü yırtmak üzereydi güneşin ilk ışıkları. Öylesine bir günü kucaklamak üzereyken aydınlık, evrenin sonsuzluğunda bir nokta gibiydim. Başımı pencereye çevirince göz göze geldik denizle ve denizin eşsiz mavisi ile. Henüz uyanmamıştı martılar, gemiler, balıkçı tekneleri, kayıklar. Her şey, her yer uykudaydı. Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Gökyüzünün rengi, denizin mavisi, ağaçların yaprakları, kaldırımın taşları soğuktu. Aceleci adımlar yürümüyordu sahilde. Güneş, sonunda çekmişti perdelerini tüm pencerelerinin. Ama ilk ışıklar, silememişti camlardaki buğuyu. İçimdeki sıcaklığa rağmen üşüdüm sokağın ayazında. Yüreğimin derinliklerinde bir telin ince ince sızısını duydum. Ve gezinirken düşüncelerimde, bir şairin dizelerine rastladım. Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Gülmenin insana verilen en önemli yeteneklerden biri olduğunu söyleyebiliriz. Unutmayalım ki insanların hayvanlardan bir farkı konuşmaksa öteki farkı da gülmektir. Siz hiç ömrünüzde gülen, kahkahalar savuran bir hayvan gördünüz mü? Zavallılar, kim bilir ne kadar gülmek istiyorlardır! Hatta insanların öyle bazı tuhaflıkları var ki onların karşısında herhâlde kahkahalarla gülmek için can atıyorlardır. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Tartışma ile neye varılabilir? Biri doğuya gider, biri batıya; yolda rastladıkları ayrıntılara saplanır ve konudan ayrılırlar. Bir saat cenkleştikten sonra, neyi aradıklarını bilemez olurlar. Kimi konunun üstüne çıkmış, kimi altına inmiş, kimi de kenarında kalmıştır. Kimi bir kelimeye, bir benzerliğe takılır; kimi söylenene kulak bile vermeden bir şeyi tutturur ve yalnız kendi söylediklerini dinler. Başka biri de kendine güvenmediği için her şeyden kaçınır, hiçbir fikri kabul etmez. Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Kaleminden çıkanı birkaç kez okumayan, bir iki yerini düzeltmeyen yazarı pek sevmem. Kendini beğenmiş bir adamdır, yanılabileceğini pek aklına getirmiyor demektir. Öyle yazarların okurlarına da saygıları yoktur. Ama bir yazdıklarını bir daha bir daha okuyan, bir türlü ellerinden bırakmayan, boyuna düzeltmeye çalışan yazarlardan da hoşlanmam. Yazdıklarını öyle uzun uzun çalışmakla güzelleştireceklerini sanırlar. Oysaki üslup, kişinin ta kendisi olduğuna göre sonradan düzeltilemez; güzelleştirilemez. Kalemden nasıl çıktıysa öyle kalır. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Alman tarihçilerinin dilinde kültür lafı, daha önce mevcut olan medeniyete çok yakın bir mana kazanır. Bununla beraber birtakım ayrılıklar önerilir. Kültür, insanoğlunun fiziki dünyaya, fiziki çevreye söz geçirmek için sahip olduğu kollektif araçlar bütünüdür. Başka bir deyişle ilim, teknik ve uygulamalarıdır. Medeniyet ise insanın kendini inzibat altına alması; fikirce, ahlakça, ruhça yükselmesi için lüzumlu olan kollektif araçların tümü, güzel sanatlar, felsefe, din ve hukuk gibi… Ama bunun aksini ileri sürenler de var. Onlara göre medeniyet, toplum yaşayışının maddi ve faydacı amaçlarına hizmet eder; akılcıdır. Emeğin, üretimin, teknolojinin ilerlemesi için gerekli bir akılcılık. Peki kültür, o da toplum yaşayışının daha manevi yönlerini kucaklar; saf düşüncenin, hassasiyetin, idealizmin meyvesidir. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Kültür denilince daha ziyade bir milletin tarih boyunca yarattığı eserler anlaşılır. Bu doğrudur. Kültürü oluşturan unsurların hemen hemen hepsi, tarih içinde asırlar boyunca nesillerin işlemesi ile meydana gelir ve mükemmeliyete ulaşır. Dil, edebiyat, musiki, mimari, din ve devlet oluşumlarını inceleyince bu durumu açıkça görürüz. Tarih, binlerce yıllık deneme ve hayat tecrübesinin mahsulüdür. Tarihi en iyi şehirler, kütüphaneler, müzeler gösterir. Bu parça yazılış amacına göre hangi deneme türü içerisinde yer alır?

Dilimiz, konuşma dilimizden çok yazı dilimiz, yıllardan beri, yüzyılı aşkın bir zamandan beri durmadan değişiyor. Değişmesini bir dileyen oldu bir buyuran oldu diye değil, değişmesi gerektiği için değiştirmek zorunda olduğumuzdan, içimizden duyduğumuz için değişiyor. Elimizdeki dille, dünden kalan dille, istediğimizi söyleyemediğimiz, istediğimiz gibi söyleyemediğimiz için değişiyor. Bu değişme, bir bakıyorsunuz hızlanıyor, çok kimseleri şaşırtacak, başlarını döndürecek kadar hızlanıyor; bir bakıyorsunuz ağırlaşıyor, artık duracak sanıyorsunuz. Ama durmuyor. Durdurmak kimsenin elinde değil; durdurabilsek, çoktan durduracaktık. Yazarlarımızın çoğu ta başlangıçtan beri, bu değişmeye sinirleniyor, bu değişmeyi istemiyor. Kimi öfkelenip bağırıyor. Sonra öfkeleneni de eğlenip alay edeni de değişmeye uyuyor, dilini değiştiriyor, bir gün önce istemediği yeni dille yazıyor. Bu parçada dildeki değişimle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?